Uw werknemers testen op alcohol- of drugsgebruik? Er zit wetgeving in de pijplijn…

Alcohol en werk is heel vaak een onwerkbare en dus een niet toegestane combinatie. Maar, mag u als werkgever bij een verdenking van alcohol en/of drugs op de werkvloer uw werknemer wel testen?

De privacywaakhond, de Autoriteit Persoonsgegevens (AP), is daar duidelijk over: een alcohol-of drugstest afnemen als werkgever is slechts sporadisch toegestaan. Namelijk alleen in die situaties waarin de verwerking noodzakelijk is met het oog op een zwaarwegend algemeen belang, waarbij tevens passende waarborgen worden geboden ter bescherming van de persoonlijke levenssfeer en dit bij wet wordt bepaald. Hierbij moet bijvoorbeeld worden gedacht aan piloten, voor wie in de Wet luchtvaart is opgenomen dat het verboden is om binnen de tien uren voorafgaand aan het verrichten van werkzaamheden aan boord van een luchtvaartuig alcoholhoudende drank te gebruiken. De alcoholtest moet dan bovendien door een opsporingsambtenaar worden uitgevoerd. Kortom, de AP is van oordeel dat het een werkgever niet is toegestaan om alcohol- en drugstesten uit te voeren, tenzij dit uitdrukkelijk bij wet is toegestaan.

Dat hier ook anders over kan worden gedacht volgt echter uit verschillende uitspraken van lagere rechters, gerechtshoven en de Hoge Raad. De Hoge Raad heeft namelijk al in 2007 in het Hyatt-arrest geoordeeld over de vraag in hoeverre een drugstest in het kader van antidrugsbeleid tot een inbreuk op de persoonlijke levenssfeer van de werknemers leidt. In het arrest ging het om een serveerster in het Hyatt Hotel op Aruba bij wie er sporen van cocaïne in het bloed werden aangetroffen bij een door haar werkgever uitgevoerde drugstest. De werkneemster werd op staande voet ontslagen nadat zij weigerde mee te doen aan een rehabilitatieprogramma. De Hoge Raad oordeelde in dit arrest – kort gezegd – dat de inbreuk op de persoonlijke levenssfeer van de betreffende werkneemster door het afnemen van een drugstest gerechtvaardigd was gezien het belang van Hyatt Hotel bij het behoud van haar goede naam en aantrekkelijkheid voor gasten. Daarbij speelde naar het oordeel van de Hoge Raad mee dat de betreffende werkneemster een representatieve functie, die van serveerster vervulde, alsmede het (bekende) feit dat ook in vrije tijd gebruikte drugs van nadelige invloed kunnen zijn op het werk en dat de concrete invloed van drugs vaak moeilijk te bewijzen is. Rechters nemen in beginsel het ‘test-bewijsmateriaal’ dan ook mee in hun besluitvorming. Dit ondanks het feit dat het bewijsmateriaal – wellicht – is verkregen in strijd met de privacywetgeving en daarom dus kan worden gesteld dat dit onrechtmatig verkregen is.

Deze lastige spagaat is inmiddels ook doorgedrongen tot de wetgever. Deze zomer heeft de (toenmalig) staatssecretaris van SZW in een brief aan de Tweede Kamer onder andere meegedeeld dat er wetgeving in de pijplijn zit om dit dilemma enigszins op te lossen. Werknemers die onder invloed van alcohol of drugs zijn, kunnen op bepaalde plekken een te groot veiligheidsrisico vormen voor met name de collega’s die vaak geen invloed hebben op het handelen van de collega die onder invloed is, aldus de staatssecretaris. Daarom wordt een wijziging van de Arbeidsomstandighedenwet (Arbowet) voorbereid, waarmee het mogelijk wordt alcohol- en drugstesten af te nemen, onder stringente voorwaarden en alleen voor specifieke functies die cruciaal zijn voor de veiligheid binnen Brzo-bedrijven. Te denken valt aan (proces)operators, reparatie- en onderhoudsmedewerkers van de procesinstallaties en de personen die verantwoordelijk zijn voor vervoersbewegingen op het bedrijfsterrein zoals (heftruck)chauffeurs. De verwachting is dat nog deze maand de internetconsultatie van deze wijziging van de Arbowet kan starten. Daarna volgt nog consultatie bij onder meer de AP. Voorjaar 2021 zou dan het wetsvoorstel aan de Tweede Kamer kunnen worden aangeboden. Daarnaast wil de staatssecretaris ook een wettelijke grondslag creëren voor alcohol- en drugstesten in specifieke situaties met een groot veiligheidsrisico in andere dan Brzo-bedrijven. Dit bevindt zich echter nog in de voorbereidingsfase. Het streven is om in het tweede kwartaal van 2021 een wetsvoorstel, waarin voor de specifieke functiegroepen bij niet-Brzo bedrijven de wettelijke grondslag wordt gecreëerd, voor consultatie aan te bieden.

Kortom, er zit wetgeving aan te komen op grond waarvan meer werkgevers een alcohol- en/of drugstest mogen afnemen. Dit is nu echter nog geen oplossing en straks ook niet voor alle werkgevers. Een werkgever kan dus nog steeds in een lastige spagaat terechtkomen als hij een werknemer wil laten testen op alcohol en/of drugsgebruik. Mocht u een dergelijke situatie aan de hand hebben, dan kunt u uiteraard contact met ons opnemen voor advies.