Zorgt de compensatieregeling transitievergoeding nu voor meer problemen?

Nu heel Nederland in de ban van de Corona crisis is, vergeten we misschien dat vanaf 1 april 2020 het UWV start met het uitvoeren van de compensatieregeling met betrekking tot de transitievergoeding voor langdurig arbeidsongeschikten. Vanaf die datum staat het aanvraag formulier op het werkgeversportaal van het UWV. Maar zorgt de compensatieregeling, gek genoeg, niet juist voor meer problemen?

Beslis- en betaaltermijn

Veel ondernemers, die tussen 1 juli 2015 en nu een transitievergoeding hebben betaald aan medewerkers die vanwege langdurige arbeidsongeschiktheid uit dienst zijn getreden of van wie de arbeidsduur na het einde van de wachttijd is teruggebracht met ten minste 20%, hebben deze datum rood omcirkeld in deze agenda. Voor gevallen waarbij het opzegverbod wegens ziekte voor 1 april 2020 is geëindigd, beslist het UWV binnen 26 weken op de aanvraag. Bij een positieve beslissing vindt uitbetaling plaats binnen 6 weken na de beslissing. Voor nieuwe gevallen waarbij het opzegverbod na 1 april 2020 eindigt, dient het UWV binnen 8 weken op de aanvraag te beslissen en volgt betaling uiterlijk binnen 6 weken na een positief besluit. Voor 2020 is begroot dat er voor een miljard(!) euro aan transitievergoedingen zal worden betaald, met name omdat transitievergoedingen vanaf de invoering van de WWZ op 1 juli 2015 worden gecompenseerd.

Het UWV verwacht, zo blijkt uit haar jaarplan 2020, in de eerste maanden na 2020 maar liefst 60.000(!) aanvragen te ontvangen. Dit zijn bijvoorbeeld meer aanvragen dan alle WIA-aanvragen in het jaar 2018, maar dan in een paar maanden tijd. Het is dan ook niet vreemd dat het UWV heeft laten weten dat het (tijdig) beoordelen van al deze aanvragen een enorme uitdaging zal zijn voor de organisatie. Dat lijkt me een understatement en een opmaat naar berichten dat UWV de beslis- en betaaltermijnen niet gaat halen. Met alle gevolgen van dien, want ondernemers hebben in hun begroting veelal rekening gehouden de (tijdige) ontvangst van deze vergoedingen.

Verplicht betalen

De minister van SZW heeft werkgevers in het verleden herhaaldelijk opgeroepen om slapende dienstverbanden te beëindigen, waarbij de compensatieregeling als genoegdoening in het vooruitzicht werd gesteld. De Hoge Raad heeft daar tot 2 maal toe een schepje bovenop gedaan. In de Kolom-uitspraak heeft de Hoge Raad bepaald dat als na het einde van de wachttijd voor de WIA de arbeidsduur wordt teruggebracht met ten minste 20%, ongeacht de manier waarop dat gebeurt, de werknemer recht heeft op een transitievergoeding. In de Xella-uitspraak heeft de Hoge Raad bepaald dat wanneer een werknemer na afloop van de wachttijd voor de WIA de werkgever verzoekt de arbeidsovereenkomst te beëindigen vanwege langdurige arbeidsongeschiktheid onder toekenning van de transitievergoeding, de werkgever in principe verplicht is daar aan mee te werken, behoudens bijzondere omstandigheden. Deze situaties waarin werkgevers verplicht worden tot betaling van de transitievergoeding staan niet in de wet maar zijn door de Hoge Raad gecreëerd onder het mom van “goed werkgeverschap”. Daarbij speelt het argument dat de werkgever niet zelf voor deze kosten opdraait maar de compensatie kan aanvragen natuurlijk een (belangrijke) rol.

Inmiddels weten we dat na de Xella-uitspraak heel veel werknemers, al dan niet enthousiast opgeroepen door rechtsbijstandsverzekeraars, hun werkgever hebben benaderd om hun arbeidsovereenkomst waarvan de wachttijd al is verstreken, te beëindigen onder toekenning van de transitievergoeding. Dit roept nog steeds het beeld op van het kunnen verzilveren van een (vergeten) spaarzegelkaart.

Rechtvaardiging en uitvoering

In het licht van de huidige corona-crisis, en de vergaande maatschappelijke en financiële maatregelen die daarbij getroffen worden, denk ik dat er ook stilgestaan moet worden bij de vraag de huidige situatie nog wel rechtvaardig is, zeker in de nabije toekomst. Daarnaast moet er ook aandacht blijven voor de uitvoering van de compensatieregeling.

Allereerst de rechtvaardiging. Want is het nog wel verdedigbaar om, in tijden van een ernstige crisis, een transitievergoeding te betalen aan een langdurig arbeidsongeschikte medewerker? In sommige gevallen is dat naar mijn mening zeker goed verdedigbaar, met name als de betreffende medewerker te maken heeft met een aanzienlijke inkomensterugval na het einde van de wachttijd. De transitievergoeding kan dan dienen als (tijdelijk) aanvulling op de uitkering of inkomen. In die gevallen blijft de rechtvaardiging en daarmee het belang en de noodzaak om een transitievergoeding te betalen, overeind. Dat ligt anders als bijvoorbeeld een werknemer, vlak voor zijn pensioendatum, de werkgever verzoekt zijn dienstverband te beëindigen onder toekenning van een transitievergoeding. Natuurlijk heeft deze werknemer te maken met een inkomensterugval door zijn pensionering, maar dat heeft zijn collega die gezond met pensioen gaat ook. Wat is de rechtvaardiging om die werknemer vlak voor zijn pensioen wel een aanzienlijk bedrag toe te kennen terwijl zijn gezonde collega die op hetzelfde moment met pensioen gaat, daar geen recht op heeft?

En dan de uitvoering van de compensatieregeling. In het jaarplan 2020 heeft het UWV al laten weten dat het tijdig behandelen van alle aanvragen een enorme opgave zal zijn. Nu het UWV ook het Noodplan  (NOW) zal gaan uitvoeren, waarbij het niet anders kan dan dat een groot deel van de capaciteit van UWV daarvoor op korte termijn zal worden ingezet, acht ik het zeer waarschijnlijk dat dit ten koste zal gaan van de doorlooptijden van andere beoordelingen, waaronder die van de compensatieregeling transitievergoedingen. Voor werkgevers die rekening hielden dat zij reeds betaalde transitievergoedingen binnenkort gecompenseerd zouden krijgen kan dit wel eens de volgende tegenslag zijn. Werkgevers die na 1 april 2020 een transitievergoeding betalen, moeten ten minste 14 weken wachten op compensatie maar mogelijk veel langer vanwege de grote hoos aan aanvragen en de beperkte capaciteit van het UWV. En doordat de werkgever het moment waarop de transitievergoeding betaald moet worden maar beperkt in de hand heeft (onder andere door de Xella-uitspraak) kan een zieke werknemer die aanspraak maakt op een transitievergoeding wel eens het faillissement van een organisatie veroorzaken. De rechtvaardiging voor die situatie ontgaat mij volledig.

Herbezinning

Ik besef dat de overheid momenteel wel andere dingen aan haar hoofd heeft dan nieuwe regels te maken rondom de transitievergoeding van langdurig arbeidsongeschikten. Maar tegelijk denk ik ook dat we er voor moeten waken dat, in tijden van crisis, geld vooral besteed wordt aan het overeind houden van bedrijven en het behoud van banen en niet aan het uitdelen van zakken met geld waarvoor de noodzaak ontbreekt. Overigens geldt dat ook voor enorme bonussen, maar die zullen voorlopig niet snel verdiend worden.

Daarnaast hoop ik dat het besef leeft dat ondernemers die transitievergoedingen hebben voorgefinancieerd, nu meer dan ooit, het geld nodig hebben om te overleven. En dat de uitvoering van de compensatieregeling dus eerder voorrang krijgt dan het ondergeschoven kindje wordt.